“ Er was eens een braakliggend binnenterrein tussen de ‘Jan Eef’ en de ‘Jan van Galen’ in de Amsterdamse Baarsjes …” Een top - plek voor een aards paradijs, middenin in het dichtSTbevolkte stadsdeel van Amsterdam. Op dit vergeten binnenterrein van ± 1600 m2 begon ‘De Tuin van Jan’: een stadsoase in de vorm van een Amsterdamse Paradijstuin.

Ontstaansgeschiedenis: Pop-Up Park

De kiem voor de Tuin van Jan wordt gelegd door buurt- bewoners tijdens het ‘Pop-Up Park’ in Mei 2011.
Het Pop-Up Park is een tijdelijke stadstuin gemaakt door buurtbewoners. Samen met tuinontwerpers en architecten hebben buren een ideale stadstuin ontworpen, een Paradijstuin, een stadsparadijs. Ook zijn naam heeft deze tuin aan een buurvrouw te danken: ‘De Tuin van Jan’, vanwege de ligging aan het Jan Maijenpleijn, tussen de Jan Eef en de Jan van Galenstraat, net achter het Mercatorpein, hartje Amsterdam West.

Paradijstuin. Het woord ‘paradijs’ is van oorsprong een oud-Perzisch woord, ‘pairidaeze’. Het betekent: ‘omheinde (boom)gaard, park of hof’. ‘Pairi’ betekent ‘rondom’ en ‘diz’ betekent ‘vorm’: een ommuurde tuin dus, net als de Tuin van Jan.

Iedereen heeft zo zijn eigen voorstelling van het paradijs; de hemel, een gelukzalig oord waarin de mens – als het goed is – na het aardse leven terecht komt. Sinds mensen-heugenis heeft men geprobeerd dit hemelse paradijs op aarde na te bouwen. Een paradijstuin is zo’n aards paradijs.

Koning Cyrus. De Perzen waren de eersten die het paradijs nabootsten in hun achtertuin. In de 6e eeuw voor Christus legde de Perzi- sche koning Cyrus II de Grote een Paradijstuin aan. Midden in deze hemelse tuin zette de koning zijn troon neer. Hier vond hij rust, “tussen de bloemen en fruitbomen in het schoonste oord op aarde”, aldus de koning.

Oude wildernis, nieuwe wildernis

In die tijd was de wereld een grote wildernis, alles was woeste natuur met wilde beesten en veel gevaar. De ommuurde paradijstuin was afgesloten van deze boze buitenwereld.

Hierbinnen was alles ‘beschaafd’, veilig, mooi en aangenaam; een echte oase, een paradijs. Nu heeft de wilde natuur bijna overal plaatsgemaakt voor de groot- stedelijke, betonnen, wildernis. De Tuin van Jan is een stads-oase middenin deze 21ste eeuwse ‘urban jungle’.

Symboliek en vormEen paradijstuin is veelal rechthoekig van vorm en wordt in vieren gedeeld door kanalen. (Bijna) alles is symbolisch in een paradijstuin; de vier delen staan symbool voor de vier seizoenen, de vier elementen, de vier windrichtingen of de vier kwadranten van het heelal.

De kanalen symboliseren de vier rivieren die door het paradijs (Eden) stromen. Door deze vier rivieren vloeit water, melk, wijn en honing. In het middelpunt bevindt zich een vijver die de ‘navel van de wereld’ symboliseert; het begin van alles, de bron van alle leven. Een paradijstuin kenmerkt zich door geometrische (bloem)patronen, net als een Perzisch tapijt. Alles geurt er heerlijk en je vindt er alle kleuren van de regenboog.

Een paradijstuin is een oase van stilte en rust. De oude Perzen hadden er een naam voor: ‘Aram Bagh’, Tuin van Rust. Want in het paradijs hoor je geen trams, auto’s of scooters, geen geroep of kabaal, alleen het kabbelende water, het geruis van bladeren, het fluiten van vogels en zacht gefluister. De Tuin van Jan is een ‘Fluistertuin’.

Bezoekers komen er voor een moment van stilte, rust en onthaasting. De Engelsen noemen zo’n tuin een “restorative garden”, een tuin voor lichamelijk en geestelijk herstel. Hier overpeins je het leven en vind je jezelf terug in harmonie met de natuur.

Een Amsterdamse Paradijstuin

Paradijstuinen komen in vele vormen voor. De Tuin van Eden – bekend uit Bijbel en Koran – en de Hangende Tuinen van Babylon zijn de beroemdste paradijstuinen, gelegen in het oude Mesopotamië (het huidige Irak). Een ander voorbeeld: Islamitische of Moorse tuinen. De Arabische kaliefen verrijkten hun paleizen met elegante, verkoelende Perzische tuinen, zoals de prachtige tuinen van het Alhambra in Granada

Het paleis van Koning Cyrus

Ook India kent paradijstuinen; die van de Taj Mahal zijn wereldberoemd. Net zoals de tuinen van Versailles, ook een ‘aards paradijs’. De Highgrove Carpet Garden, aangelegd door prins Charles, is ook een paradijstuin, gebaseerd op de patronen van twee Anatolische tapijten.

Kortom, Paradijstuinen zijn er in alle soorten en maten. De Tuin van Jan combineert elementen uit al deze verschil- lende ‘aardse paradijzen’ en is daarmee een echte Amsterdamse paradijstuin.

Het Paradijs volgens Jan

De Tuin van Jan bestaat uit sterke beplanting, die zeer geschikt is voor de biotoop achter de Jan Eef. De beplanting is zo gekozen dat er ieder seizoen wat bloeit en groeit.

Ook voor vogels, vlinders, vleermuizen en bijen is Jan een paradijs. Voor hen zijn er vlinderstruiken, vlierbessen, sierappeltjes, helder water en nectar.

Stadsecoloog, Martin Melchers, tijdens het Pop-Up Park: “De stoeptegels gaan er uit! Want daar waar de stad niet bestaat, werkt de grond als een spons. Zonder die tegels kan de tuin een hoop overtollig water bergen, iets waar een stad als Amsterdam enorm behoefte aan heeft. Het riool wordt op die manier minder belast en de planten die er dan kunnen groeien, hebben een ver- koelende en stofabsorberende werking.”

Water is de bron van alle leven. Zonder water groeit er niets in het paradijs. Ook in de Tuin van Jan speelt water een hoofdrol. Regenwater, of beter gezegd, hemelwater, wordt opgevangen op het dak van de school en stroomt in de vier vijvers. Daar wordt het bewaard en gebruikt voor de be- vloeiing van de tuin. Hier drinken de vogels, wonen kikkers en libellen en zie je de hemel boven je weerspiegeld in het water.

In een paradijstuin is ook altijd plaats voor een mooi pavil- joen waar je kunt uitrusten en van het uitzicht genieten. Het paviljoen van Jan is gemaakt van hergebruikt materiaal, de muren zijn gebouwd van de 10.000 stoeptegels waarmee de binnentuin vroeger was bestraat.

De Tuin van …

De Tuin van Jan werkt samen met andere tuinen in Amster- dam West, onder meer de Eetbare Tuin (naast de Jeruzalem- kerk aan het Jan Maijenplein) en Natuurtuin De Slatuinen aan de Slatuinenweg.

Deze samenwerking op het gebied van onder andere natuur- educatie, beheer en kennisuitwisseling zal op korte termijn worden uitgebreid tot een groen netwerk van stadstuinen, parken en openbare groenvoorzieningen in Amsterdam West.

Geef een reactie

Ontwerp & Beplanting: Sanne Horn

Beheer & Onderhoud: JanMaijencollectief (JMC) Arnoud Hekkens & Ben Berndsen

Tuinlessen / educatie: Sanne Horn & AC Hekkens

#PopUpPark